Fjárhagur og ársreikningur

Ársreikningurinn hefur að geyma samstæðureikning félagsins og dótturfélaga þess og er hann gerður í samræmi við alþjóðlega reikningsskilastaðla (IFRS) og viðeigandi ákvæði laga um ársreikninga.

Ársreikningur Festi fyrir rekstrarárið 2023 var samþykktur af stjórn og forstjóra félagsins á stjórnarfundi. Endurskoðendur félagsins, Deliotte ehf., hafa endurskoðað reikninginn og áritað hann fyrirvaralausri áritun.

Hér eru lykilatriði ársreiknings tekin saman.

Hlutafjárupplýsingar

Skráningarupplýsingar og markaðsverð

Festi hf. er skráð á aðallista NASDAQ OMX Iceland undir merkinu FESTI. N1 var skráð á markað í desember 2013 en í júní 2017 kaupir félagið Festi og var nafninu við það breytt í Festi. Heildarmarkaðsvirði Festi nam 61,8 milljarði króna í árslok 2023 sem er hækkun um 5,8 milljarða eða 10,4% frá síðasta ári. Hlutabréfaverð Festi stóð í 205 kr. í árslok 2023.

Hlutafé

Heildarhlutafé félagsins samkvæmt samþykktum þess er 304.500.000 í árslok 2023 en hlutaféð var lækkað um 8 millj. kr. á árinu vegna eigin hluta sem keyptir höfðu verið. Eitt atkvæði fylgir hverjum einnar krónu hlut í félaginu. Eigendur hluta í félaginu eiga rétt til arðs í hlutfalli við eign sína við arðsúthlutun. Í lok árs 2023 átti Festi 3.246.226 hluti eða 1,1% af útgefnum hlutum og var útistandandi hlutafé því 301.253.774 hlutir.

Seljanleiki hlutabréfa

Festi hefur gert samninga við Arion banka og Landsbanka um að annast viðskiptavakt fyrir eigin reikning gegn þóknun frá félaginu. Bankarnir munu samkvæmt samningunum setja fram kaup- og sölutilboð í hlutabréf útgefin af félaginu alla viðskiptadaga í viðskiptakerfi NASDAQ OMX Iceland.

Samkvæmt samningi við Arion banka skal fjárhæð hvers tilboðs að lágmarki vera kr. 100.000 að nafnvirði á gengi sem Arion banki ákveður, þó ekki með meira en 3% fráviki frá síðasta viðskiptaverði. Hámarksverðbil kaup- og sölutilboða er 1,5%. Eigi Arion banki viðskipti með bréf félagsins fyrir 50 millj. kr. að markaðsvirði eða meira í sjálfvirkri pörun innan dags, sem fer um veltubók bankans, falla niður skyldur um hámarksverðbil kaup- og sölutilboða innan þess dags. Ef verðbreyting innan viðskiptadags er umfram 5,0% er Arion banka heimilt að auka hámarksverðbil milli kaup- og sölutilboða í 3% og ef verðbreyting innan viðskiptadags er umfram 10% er bankanum heimilt að auka hámarksverðbil í 4,5% þann daginn.

Samkvæmt samningi við Landsbanka, skal bankinn setja fram dagleg kaup- og sölutilboð að lágmarki 15 millj. kr. að markaðsvirði. Tilboð skulu endurnýjuð innan 15 mínútna eftir að þeim er tekið. Hámarksmagn sem bankinn er skuldbundinn til að eiga viðskipti með á hverjum degi er 30 millj. kr. að nettó markaðsvirði sem reiknast sem mismunur á kaup- og sölutilboðum bankans sem gengið er að. Sé hámarksmagni dagsins náð, fellur niður skylda bankans til að setja fram tilboð á þeirri hlið sem fyllt hefur verið, þar til gengið hefur verið á tilboð bankans á mótlægri hlið og nettó viðskiptamagn er aftur komið undir daglegt hámark. Magnvegið hámarksverðbil milli kaup- og sölutilboða bankans ákvarðast af 10 daga flökti verðs hlutabréfa Festi. Sé 10 daga flökt minna en 30% skal magnvegið verðbil vera að hámarki 1,5% en sé 10 daga flökt jafnt og/eða hærra en 30% skal magnvegið verðbil vera 3%.

Tilgangurinn með viðskiptavaktinni er að efla viðskipti með hlutabréf félagsins í Kauphöll Nasdaq Iceland í því skyni að seljanleiki hlutabréfa félagsins aukist, markaðsverð skapist og verðmyndun hlutabréfanna verði með skilvirkum og gagnsæjum hætti.

Lykilhlutföll

Grunnhagnaður og þynntur hagnaður á hlut í krónum var 11,31 árið 2023. Innra virði hlutafjár var 118,98 kr. í árslok 2023 og V/H hlutfallið 18,0 samanborið við 13,9 í árslok 2022. V/I hlutfallið var 1,7 og stendur í stað frá fyrra ári.

Arðgreiðslur og endurkaup

Stjórn Festi hefur mótað stefnu um fjármagnsskipan og arðgreiðslur en samkvæmt henni er miðað við að arðgreiðslur til hluthafa eða kaup eigin bréfa nemi að lágmarki 50% af hagnaði hvers árs. Á aðalfundi félagsins þann 22. mars 2023 var tekin ákvörðun um greiðslu 3 kr. í arð á hlut vegna rekstrarársins 2022. Arður var greiddur til hluthafa þann 12. apríl 2023, samtals að fjárhæð 913,5 millj. kr.
‍
Á aðalfundi Festi hf., sem haldinn var 22. mars 2022, var samþykkt að heimila stjórn félagsins að kaupa hlutabréf í félaginu fyrir allt að 10% af heildarhlutafé félagsins til að geta uppfyllt stefnuna. Á grundvelli þessarar heimildar voru 6.246.226 hlutir keyptir til ársloka 2023 fyrir um 1.133 millj. kr.

Samtals námu arðgreiðslur og endurkaup á árinu 2023, 2.046 millj. kr. eða 50,1% af hagnaði ársins 2022.

Fjárfestatengsl

Markmið fjárfestatengsla Festi er að veita markaðnum upplýsingar þannig að hlutabréfaverð fyrirtækisins endurspegli ávallt gangvirði fyrirtækisins. Til að ná því markmiði er stefnt að því að veita fjárfestum og greiningaraðilum nákvæmar fjárhags- og fyrirtækjaupplýsingar á réttum tíma þannig að þeir hafi nauðsynlega innsýn til að mynda faglegt álit á verðmæti félagsins og horfum þess á hverjum tíma.

Fyrirtækið fer að gildandi lögum og kröfum samkvæmt reglum og leggur viðeigandi upplýsingar fram með tilkynningum til NASDAQ OMX Iceland.

Á heimasíðu félagsins, www.festi.is, eru að finna upplýsingar fyrir fjárfesta og greiningaraðila. Á síðunni eru upplýsingar um lykiltölur, árs- og árshlutareikninga, afkomutilkynningar, fjárfestakynningar, aðalfundi, stærstu hluthafa, hlutabréfaverð, fréttir úr kauphöll, fjárhagsdagatal og fleira.

Rekstur ársins

Afkomuspá ársins

Félagið gaf út afkomuspá 8. febrúar 2023 fyrir árið 2023 í tengslum við birtingu ársuppgjörs 2022, þar sem EBITDA afkoman var áætluð 9.750 – 10.250 millj. kr. Félagið hækkaði afkomuspá sína tvisvar á árinu, síðast í tengslum við birtingu uppgjörs þriðja ársfjórðungs í 10.400 til 10.800 millj. kr. EBITDA niðurstaða ársins nam 11.015 millj. kr. sem er umtalsvert betri en fyrsta afkomuspá ársins gerði ráð fyrir. Aukin umsvif hjá öllum dótturfélögum Festi skýra betri EBITDA afkomu, sérstaklega í dagvöruhluta samstæðunnar þar sem veltan jókst mun meira en áætlanir gerðu ráð fyrir. Þá var magnaukning í sölu og heimsóknum í verslanir á öllum sviðum starfseminnar. Hjá stjórnendum var áfram lögð mikil áhersla á lækkun alls rekstrarkostnaðar með ýmsum aðgerðum sem skýrir einnig mun betri rekstrarniðurstöðu en áætlanir gerðu ráð fyrir.

Afkoma

Rekstrartekjur samstæðunnar á árinu 2023 námu 138.440 millj. kr. samanborið við 123.785 millj. kr. árið áður sem er um 11,8% hækkun milli ára. Rekstrarhagnaður fyrir afskriftir og matsbreytingar (EBITDA) nam 11.015 millj. kr. samanborið við 10.020 millj. kr. árið áður og hækkaði um 9,9% milli ára. Rekstrarhagnaður fyrir fjármagnsliði nam 7.053 millj. kr. samanborið við 6.707 millj. kr. sem er 5,1% hækkun milli ára. Hrein fjármagnsgjöld námu 2.917 millj. kr. samanborið við 1.772 millj. árið áður sem er hækkun um 1.145 millj. kr. milli ára. Stýrivextir Seðlabankans hækkuðu um 3,25% sem skýra breytinguna að mestu.

Hagnaður ársins 2023 nam 3.438 millj. kr. samanborið við 4.082 millj. kr. árið áður. Heildarafkoma ársins 2023 nam 3.429 millj. kr. samanborið við 4.044 millj. kr. árið áður. Grunnhagnaður og þynntur hagnaður á hlut í krónum nam 11,31 kr. árið 2023 samanborið við 13,19 kr. árið áður.

Rekstrarkostnaður

Rekstrarkostnaður ársins 2023 nam 21.840 millj. kr. samanborið við 19.361 millj. kr. sem er hækkun um 12,8% milli ára. Laun og annar starfsmannakostnaður nam 15.440 millj. kr. samanborið við 13.456 millj. kr. árið 2022, sem er 14,7% hækkun. Stöðugildin á árinu 2023 voru 1.352 að meðaltali samanborið við 1.269 árið áður eða 6,5% fleiri. Aukningin kemur til vegna innkomu Icelandic Food Company í samstæðuna í ársbyrjun 2023, nýs verkstæðis N1 í Klettagörðum, nýrra verslana Krónunnar í Borgartúni og á Akureyri ásamt stærri verslana í Skeifunni. Án áhrifa aukningar stöðugilda hækkar launa- og starfsmannakostnaður um 6,8% milli ára.

Annar rekstrarkostnaður nam 6.400 millj. kr. samanborið við 5.905 millj. kr. sem er 8,4% aukning milli ára.

Skuldir

Langtímaskuldir

Langtímaskuldir námu alls 40.659 millj. kr. samanborið við 41.940 millj. kr. sem er 1.281 millj. kr. lækkun frá árinu áður. Skuldir við lánastofnanir námu 26.681 millj. kr. sem er 1.543 millj. kr. lækkun frá árinu áður. Samstæðan er með bæði verðtryggð og óverðtryggð langtímalán en þau eru öll í íslenskum krónum. Afborganir af langtímalánum námu 1.817 millj. kr. á árinu 2023 en félagið tók engin ný lán á árinu. Leiguskuldir námu 7.793 millj. kr. sem er 78 millj. kr. aukning frá árinu áður.

Skammtímaskuldir

Skammtímaskuldir námu alls 19.531 millj. kr. samanborið við 16.973 millj. kr. sem er 2.558 millj. kr. hækkun frá árinu áður. Skuldir við lánastofnanir námu 1.807 millj. kr. og hækkuðu um 17 millj. kr. milli ára. Aðrar skammtímaskuldir námu 7.104 millj. kr. og hækkuðu um 1.262 millj. kr. að mestu leyti vegna aukningar í vörubirgðum.

Sjóðstreymi

Handbært fé frá rekstri nam 9.414 millj. kr. á árinu 2023 og eykst um 4.807 millj. kr. frá árinu 2022. Hækkunina má skýra að mestu vegna betri rekstrar og breytinga á niðurstöðu rekstrartengdra eigna og skulda en árið 2022 var mikil fjárbinding í vörubirgðum og viðskiptakröfum vegna hækkunar heimsmarkaðsverða hrávara. Fjárfestingahreyfingar voru nettó neikvæðar um 3.396 millj. kr. en félagið fjárfesti fyrir 4.015 millj. kr. á árinu. Fjármögnunarhreyfingar voru nettó neikvæðar um 4.705 millj. kr. en félagið greiddi arð fyrir 914 millj. kr., keypti eigin bréf fyrir 1.133 millj. kr. og greiddi afborganir af langtímalánum og leiguskuldum fyrir 2.659 millj. kr. Handbært fé í árslok 2023 nam 3.362 millj. kr. og hækkaði um 1.250 millj. kr. á árinu 2023.

Fjárfestingar

Fjárfestingar ársins 2023 námu 4.015 millj. kr. samanborið við 5.779 millj. kr. árið áður. Fjárfestingar ársins skiptast í fasteignir og lóðir fyrir 1.129 millj. kr., hugbúnað fyrir 520 millj. kr., aðra rekstrarfjármuni fyrir 2.363 millj. kr. og aðrar óefnislegar eignir fyrir 3 millj. kr. Meðal helstu verkefna samstæðunnar var bygging nýrrar þjónustustöðvar fyrir N1 á Flugvöllum í Reykjanesbæ, algjör endurnýjun verslunar Krónunnar á Granda ásamt endurbótum á starfsstöðvum félagsins víðsvegar um landið. Þá var áfram mikil fjárfesting í stafrænni þróun hjá öllum félögum á árinu.

Áhættustýring

Hér eru veittar upplýsingar um áhættur, markmið, stefnu og aðferðir samstæðunnar við að meta og stýra áhættunni, auk upplýsinga um rekstraráhættu. Markmið félagsins með áhættustýringu er að lágmarka þá áhættu sem það býr við með því að greina áhættuna, meta hana og hafa eftirlit með henni.

Eftirfarandi áhættur fylgja fjármálagerningum samstæðunnar:

• Lánsáhætta
• Lausafjáráhætta
• Markaðsáhætta (verðáhætta og vaxtaáhætta)
• Gengisáhætta
• Rekstraráhætta
• Sjálfbærniáhætta

Lánsáhætta

Lánsáhætta er hættan á því að félagið verði fyrir fjárhagslegu tapi vegna þess að viðskiptamaður eða mótaðili í fjármálagerningi getur ekki staðið við umsamdar skuldbindingar sínar. Lánsáhætta félagsins er einkum vegna viðskiptakrafna og annarra krafna.

Lánsáhætta ræðst einkum af aldri viðskiptakrafna, fjárhagsstöðu og starfsemi einstakra viðskiptavina, auk stöðu þeirra atvinnugreina sem stærstu viðskiptavinir félagsins starfa í, en það eru samgöngur, sjávarútvegur og verktakar. Um 24% (2022: 22%) af stöðu viðskiptakrafna í árslok eru vegna 30 stærstu viðskiptavina félagsins. Þar af nam staða stærsta viðskiptavinar 3% (2022: 3%).

Félagið hefur sett sér reglur um lánsviðskipti. Allir viðskiptavinir félagsins sem eru í lánaviðskiptum eru með lánamörk á viðskiptareikningi sem þeir geta ekki farið yfir. Lögaðilar þurfa almennt að leggja fram sjálfskuldarábyrgð eiganda sem nemur tveggja mánaða úttekt. Þetta á þó ekki við stærri aðila sem eru með gott lánshæfismat hjá CreditInfo.

Samstæðan færir niðurfærslu vegna væntra útlánatapa af viðskiptakröfum og öðrum kröfum. Við mat á niðurfærslu er byggt á sögulegri tapsreynslu, aldursgreiningu krafna, núverandi efnahagsástandi og framtíðarhorfum.

Lausafjáráhætta

Lausafjáráhætta er hættan á því að samstæðan lendi í erfiðleikum með að standa við fjárskuldbindingar sem gerðar verða upp með handbæru fé eða öðrum fjáreignum. Markmið samstæðunnar er að hafa ætíð nægt laust fé til að mæta greiðsluskuldbindingum sínum þegar þær falla til.

Lausafjárstaða samstæðunnar var sterk í árslok 2023. Stjórnendur samstæðunnar telja hana vera vel í stakk búna til að mæta skuldbindingum sínum eftir því sem þær gjaldfalla. Veginn meðallánstími langtímalána samstæðunnar er um 11 ár og eru lánin öll uppgreiðanleg á lánstímanum. Samstæðan hefur einnig aðgang að lánalínu til næstu 8 mánaða sem er að hámarki 3.000 millj. kr. Í árslok 2023 var ekkert dregið á lánalínuna.

Markaðsáhætta

Markaðsáhætta samanstendur af verðáhættu, vaxtaáhættu og gengisáhættu. Markmið félagsins er að stýra og takmarka markaðsáhættu við skilgreind mörk.

Verðáhætta

Veigamikil markaðsáhætta félagsins er verðáhætta vegna breytinga á heimsmarkaðsverði á olíu, en heimsmarkaðsverð hefur undanfarin ár verið afar sveiflukennt. Dregið er úr verðáhættu í sérsamningum við stærstu viðskiptavini félagsins auk þess sem móðurfélagið gerir afleiðusamninga til að verjast hluta af verðáhættu vegna innkaupa á eldneyti. Samningarnir geta verið til nokkurra mánaða þar sem verð á olíu er fest í erlendri mynt og ná til þess hluta af eldsneytisinnkaupum samstæðunnar sem ekki er varinn með sérsamningum. Samningarnir eru gerðir upp með handbæru fé og eru færðir í rekstur með kostnaðarverði eldsneytis sem samningarnir tengjast en neikvæð afkoma af olíuvörnum nam 63 millj. kr. á árinu (2022: hagnaður 464 millj. kr.). Gangvirði framvirkra samninga sem stóð á bundnum reikningi í eigin fé í lok árs 2023 nam 3 millj. kr. (2022: 1 millj. kr.).

Vaxtaáhætta

Samstæðan býr við sjóðstreymisáhættu vegna vaxtabreytinga fjárskulda sem eru með breytilegum vöxtum. Til að dreifa áhættunni er fjármögnun félagsins blanda af óverðtryggðum og verðtryggðum lánum.

Hækkun á vöxtum á uppgjörsdegi um eitt prósentustig (100 punkta) myndi lækka afkomu um 285 millj. kr. (2022: 300 millj. kr.) fyrir tekjuskatt vegna áhrifa á lántökur félagsins sem bera breytilega vexti. Útreikningurinn miðast við rekstraráhrif á ársgrundvelli. Lækkun vaxta um eitt prósentustig myndi hafa sömu áhrif en í gagnstæða átt.

Gengisáhætta

Öll viðskipti félagsins í erlendum myntum mynda gengisáhættu. Við mat á gengisáhættu er horft til greiðsluáhættu og uppgjörsáhættu. Markmiðið er að stýra gengisáhættu með þeim hætti að hagur félagsins sé sem best tryggður. Stærsti hluti innflutnings er kaup á vörum til endursölu af erlendum birgjum í USD og EUR en salan er að stærstum hluta í ISK. Sala í ISK er 96% (2022: 96%), USD 3% (2022: 3%) og aðrar myntir 1% (2022: 1%).

Næmnigreining

10% styrking íslenskrar krónu gagnvart eftirtöldum gjaldmiðlum í árslok myndi hafa hækkað (lækkað) afkomu félagsins fyrir tekjuskatt um eftirfarandi fjárhæðir:

10% veiking íslenskrar krónu gagnvart þessumgjaldmiðlum hefði haft sömu áhrif en í gagnstæða átt.

Rekstraráhætta

Rekstraráhætta er hættan á beinu og óbeinu tapi sem getur orðið vegna fjölda þátta í starfsemi samstæðunnar. Meðal áhættuþátta er vinna starfsmanna, tækni og skipulag sem beitt er.

Til að draga úr rekstraráhættu hefur meðal annars verið komið á viðeigandi aðgreiningu starfa, haft er eftirlit með lánsviðskiptum og fylgni við lög. Þá er unnið markvisst fræðslustarf með það að markmiði að allir starfsmenn fái nauðsynlega þjálfun tengda störfum þeirra fyrir félagið. Innleiddir hafa verið virkir verkferlar og reglur um afritatöku upplýsingakerfa. Þá eru unnar markvissar rekstraráætlanir og mánaðarleg uppgjör og frávik frá samþykktum áætlunum greind.

Sjálfbærniáhætta

Sjálfbærniáhætta er fjárhagsleg áhætta sem getur skapast vegna loftslagsbreytinga eða ef viðeigandi sjálfbærniþáttum er ekki nægilega vel stýrt. Mismunandi er eftir atvinnugreinum hvaða sjálfbærniþættir þykja áhættumestir.

Samstæðan horfir til leiðbeininga TCFD (e. task force on Climate-Related Financial Disclosures) þegar kemur að því að meta helstu sjálfbærniáhættur rekstrarfélaganna. Loftslagsáhættur eru ýmist skilgreindar sem raunlægar (e. physical), þ.e. áhætta sem birtist fyrirtækjum vegna beinna loftslagsáhrifa eða áhættur tengdar umbreytingum (e. transition risks) s.s. í formi stefnu- eða lagabreytinga.